امروزه تولید و مصرف فولاد را می توان یکی از شاخص های حیاتی توسعه یافتگی یک کشور به شمار آورد. حضور صنعت فولاد در یک منطقه می تواند منجر به توسعه فرهنگ، اشتغال زایی، سطح دانش، آموزش و تجارت آن منطقه شود.
با اینکه تحریم ها همچنان اجازه نمی دهند با افتخار درباره جایگاه فولاد ایران در جهان صحبت کنیم، اما کشورمان ایران زمانی در بین ۶۶ کشور تولیدکننده فولاد، جایگاه یازدهم را آن خود کرده بود. در حال حاضر نیز می توان گفت در صنعت فولاد بسیار پیشرفت کرده ایم و بزرگترین و مهمترین کارخانه های فولادی در خاورمیانه را دارا می باشیم.
وقتی صحبت از فولاد می شود، نمی توان از ۳ غول قدرتمند فولاد کشورمان نامی به زبان نیاورد. باید کلاه از سر برداریم و به افتخار ذوب آهن اصفهان، فولاد مبارکه و فولاد خوزستان مقتدرانه بایستیم.
یک قرن از تولید فولاد در ایران گذشت
اگر بخواهیم از سابقه تولید فولاد در ایران صحبت کنیم باید به سال ۱۳۰۶ برگردیم. برای اولین بار شرکت “گروه ملی صنایع فولاد ایران” در اهواز تصمیم گرفت تا نیازهای فولادی ایران را در خاک وطن تامین نماید. این در حالی بود که هیولایی به نام جنگ، تمام آن رویاهای شیرین را درهم آشفت. اما پس از ۳۵ سال، در سال ۱۳۴۲ کلنگ احداث این کارخانه به صدا درآمد.
گروه ملی صنایع فولاد ایران را می توان اولین کارخانه نورد فولاد یا شکل دهی به فولاد دانست که توانست انواع میلگرد و نبشی را در ایران به تولید برساند. می توان گفت با شروع فعالیت این کارخانه، رویای استقلال فولادی کشورمان توسط یک شرکت خصوصی شکل گرفت.
ذوب آهن اصفهان؛ مادر صنعت فولاد ایران
پس از چهار یا پنج سال بعد از شروع فعالیت شرکت فولاد ایران، کارخانه ذوب آهن اصفهان توسط حکومت وقت ساخته شد و فعالیت خود را از سر گرفت.
قرارداد این کارخانه در سال ۱۳۴۴ شمسی به صورت کاملا دولتی بین کشورمان ایران و شوروی منعقد شد. روس ها تعهد کردند تا در ازای صادرات گاز ایران به شوروی، ماشین سازی اراک و ذوب آهن اصفهان را احداث نمایند.
اکنون این کارخانه حرف اول را در تولید فولاد می زند و می توان آن را اولین و بزرگترین کارخانه تولید کننده فولاد ساختمانی و ریلی در ایران و خاورمیانه دانست. پس از آن نام دو کارخانه فولاد مبارکه و فولاد خوزستان در صدر بزرگان فولادی کشور قرار می گیرد.
هم اکنون کارخانه ذوب آهن اصفهان در جنوب غربی استان اصفهان و در شهرستان لنجان قرار دارد و بزرگترین شرکت فولاد در ایران از لحاظ تنوع محصولات و انواع مقاطع فولادی ساختمانی و صنعتی می باشد. از عمده تولیدات این کارخانه می توان به تیرآهن، میلگرد، نبشی و ناودانی، ریل و شمش فولادی اشاره کرد.
ذوب آهن اصفهان در تولید محصولات فرعی نیز مانند چدن جامد، قطران، گسیلن، تولوئن، بنزن، سولفات آمونیوم، کک، سرباره فولادسازی و کوره بلند، غبار مرطوب فولادسازی، آهک، اکسیژن گاز و مایع و ازت مایع نیز فعالیت دارد.
این کارخانه در بازارهای جهانی نیز حرفی برای گفتن دارد و محصولات آن به کشورهای آسیایی، اروپایی و آفریقایی نیز صادر می شود.
در پروژه های داخلی نیز می توان به برج میلاد، نیروگاه هسته ای بوشهر، سدهای بزرگ و مترو اشاره کرد که همگی با استفاده از محصولات این کارخانه به بهره برداری رسیده اند.
شرکت ذوب آهن در حال حاضر تنها شرکتی است که از فرآیند کوره بلند برای تولید فولاد استفاده می کند. قیمت میلگرد ذوب و دیگر محصولات فولادی این کارخانه نسبت به شرکت های دیگر کمتر است و تیرآهن به دلیل تنوع در سایز از محبوبیت زیادی برخوردار است.
به دلیل اینکه کارخانه ذوب آهن اصفهان نقش مهمی در شکل گیری سایر کارخانه های فولادی در ایران ایفا می کند، لقب مادر صنعت فولاد ایران را از آن خود کرده است.
فولاد مبارکه؛ غول تولید ورق های فولادی
یکی دیگر از شرکت های بزرگ فولادی در ایران، فولاد مبارکه اصفهان، بزرگترین واحد صنعتی خصوصی می باشد. این شرکت نیز در سال ۱۳۷۱ کوره هایش گرم شد و فعالیت خود را آغاز کرد.
فولاد مبارکه در جنوب شهر کرکوند و جنوب غربی شهر مبارکه اصفهان واقع شده است. این شرکت از ابتدا تا انتهای حلقه های تولید یعنی از سنگ آهن تا محصول نهایی را در خود دارد. فولاد مبارکه را به غول تولید ورق های فولادی در کشور می شناسند و محصولات این کارخانه نسبت به سایر کارخانه ها از قیمت بیشتری برخوردار است.
فولاد مبارکه هم اکنون تامین کننده ۵۰ درصد مصرف فولاد کشور است و مواد اولیه بالغ بر ۳۰۰۰ کارخانه و کارگاه تولیدی کشور در حوزه صنایع لوله و پروفیل، گاز، نفت، پتروشیمی، خودرو، موتورهای الکتریکی، لوازم خانگی، ساختمانی، غذایی، کشتی سازی و سازه های دریایی و غیره را تامین می نماید. علاوه بر این، هر ساله بخشی از محصولات خود را جهت برآورده نمودن نیازهای ارزی، ارتقای کیفیت و حضور در بازارهای جهانی به بخش صادرات اختصاص می دهد.
از افتخارات این شرکت می توان به حضور در بین ۲۵ شرکت برتر دانشی آسیا مانند سامسونگ، تویوتا و غیره برای اولین بار در خاورمیانه در سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ اشاره کرد.
فولاد خوزستان؛ بزرگترین تولیدکننده شمش فولادی
از دیگر کارخانجات برتر فولادی می توان به فولاد خوزستان اشاره کرد. این کارخانه سرانجام پس از پانزده سال از طرح اولیه خود، در ۱۲ فروردین سال ۱۳۶۸ افتتاح شد و به این ترتیب کوره های قوس الکتریکی شرکت فولاد خوزستان گرم شدند. کارخانه فولاد خوزستان توسط دولت تاسیس و در سال ۸۷ به بخش خصوصی واگذار شد.
شرکت فولاد خوزستان در سال ۹۷ و تا پیش از تحریم ها در حدود ۷۵ درصد از تولید خود را به بخش صادرات اختصاص می داد. هم اکنون نیز این کارخانه با تولید سالانه بالغ بر ۴ میلیون تن، اولین مجتمع تولید آهن و رفته رفته به بزرگترین قطب تولید شمش فولادی و دومین قطب تولید فولاد خام در کشور تبدیل شد. از کارخانه های زیرمجموعه فولاد خوزستان می توان به کارخانجات گندله سازی، کارخانجات احیای مستقیم و بخش فولادسازی برای تولید و عرضه محصولات میانی و نهایی اشاره کرد.
فعالیت اصلی این کارخانه در حوزه تولید شمش فولادی یعنی ماده اولیه ساخت محصولات فولادی برای کارخانه های فولادی دیگر می باشد. با این حال، فولاد خوزستان مانند فولاد مبارکه نیز ورق های فولادی هم تولید می کند. این ورق ها در کارگاه ها بنا بر نیاز تبدیل به تسمه فولادی و یا سپر فولادی می شوند.
با این تفاسیر به خوبی می توان متصور شد که تولید این کارخانه چه میزان تقاضا در بین سایر کارخانه های فولادی دارد.
منبع پولاد نیوز